De term zelfredzaamheid wordt vaak verward met zelfstandigheid. Toch zijn het twee verschillende dingen. Zelfstandigheid betekent dat je in staat bent om onafhankelijk te zijn van een ander. Dit kan in praktische zaken zijn, zoals het zorgen voor jezelf. Ook kan het gaan om het maken van zelfstandige keuzes. Zelfredzaamheid betekent letterlijk ‘jezelf kunnen redden’. In deze blog nemen we je mee in het onderwerp zelfredzaamheid en hoe dit er uiteindelijk voor zorgt dat een kind zelfstandig wordt. Ook delen we een aantal praktische tips over dit onderwerp die je thuis én op de opvang kunt toepassen.
Baby’s en jonge kinderen zijn nog niet zelfredzaam. Zij zijn nog afhankelijk van een ouder of verzorger. Toch hebben kinderen er belang bij wanneer zij zelfredzaam worden. Door zelf iets te kunnen, inclusief fouten maken en hulp te vragen, groeit het zelfvertrouwen van een kind. Zo leert een kind om ergens beter in te worden. Dat kost mogelijk meer tijd of inspanning dan wanneer je het als ouder, verzorger of professional zelf doet, maar het is ontzettend belangrijk voor het kind om die ruimte wel te krijgen.
Kinderen doen graag de handelingen van volwassenen na. Dit doen zij om uit te proberen of zij het zelf kunnen. Zelfs bij baby’s kan je de zelfredzaamheid al vergroten. Zo helpt het om bij het verzorgen van een baby de tijd te nemen. Vertel wat je doet of wat je gaat doen. Als je daarbij geduldig bent en af en toe wacht, geef je de baby de kans om te reageren en mee te doen. Zo kun je gaan merken dat een kind zelf een arm uitsteekt tijdens het aankleden.
Door kinderen de tijd en ruimte te geven om vaardigheden onder de knie te krijgen, wordt de zelfredzaamheid van kinderen vergroot en kunnen zij zelfstandig aan de slag. Als een kind naar de basisschool gaat, heeft het vaak al veel taken en vaardigheden onder de knie. Denk dan aan zelfstandig naar de wc gaan, zichzelf kunnen aan-en uitkleden, de eigen tas kunnen in- en uitpakken en bijvoorbeeld een banaan of mandarijn pellen. Op het kinderdagverblijf of een peutergroep wordt al op jonge leeftijd begonnen met het stimuleren van de zelfredzaamheid van een kind. Door eerst iets voor te doen krijgt een kind een goed voorbeeld. Daarna wordt een taak samen gedaan en krijgt een kind de ruimte om het zelf te proberen. Uiteindelijk kan een kind het mogelijk wel helemaal zelf! Dit wil natuurlijk niet zeggen dat een kind álles zelf moet kunnen. Weten hoe en wanneer je om hulp vraagt, is ook een vorm van zelfredzaamheid.
Om de zelfredzaamheid peuters en kleuters te vergroten delen we een aantal tips die je kunt inzetten:
- Laat een kind het eerst zelf eens proberen. Reageer daar positief op door bijvoorbeeld te zeggen dat je het heel knap vindt dat iemand het zelf probeert.
- Wees geduldig en wacht totdat een kind zelf om hulp vraagt of wacht totdat je ziet dat het echt niet lukt om de taak zelf af te ronden.
- Stel een kind vragen of geef suggesties waardoor het zelf weer verder kan.
- Maak een taak behapbaar door de taak in stukjes te hakken.
- Bekijk foto’s of picto’s van de verschillende onderdelen van de taak ( bijvoorbeeld jas aantrekken).
Kinderen tussen de 6 en 12 jaar worden zelfstandiger en kunnen steeds meer dingen zelf doen. Maar ook bij deze leeftijdsgroep is het belangrijk om je af te vragen wat de kinderen al zelf kunnen, waar zij nog hulp bij nodig hebben en wanneer je kan loslaten of juist extra bescherming moet bieden. Door goed naar kinderen te kijken, geduldig te zijn, te belonen en gesprekjes te voeren met een kind, wordt de zelfredzaamheid vergroot. En hierdoor krijgen kinderen meer zelfvertrouwen, worden zij veerkrachtiger en weten ze hoe ze met een uitdaging om kunnen gaan.
Wil je nog meer tips of weten hoe dit bij jou op de opvang wordt aangepakt? Ga er eens over in gesprek met de pedagogisch medewerker van de groep!
DOOR:
Lucinda Koolhof – Beleidsmedewerker Pedagogiek & Kwaliteit
DOOR:
Saskia Hartman – VE coach